جریان شناسی مطالعات قرآنی سده أخیر در ایران با تأکید بر جریان التقاط

در سده أخیر، موج اصلاح گری و نواندیشی دینی با رویکرد بازگشت به قرآن، فصل جدیدی در مطالعات قرآنی و تفسیر قرآن کریم باز کرده است. آن چه این دوره را متمایز می کند ظهور رویکردهای نوین به تفسیر از قبیل: رویکرد علمی متأثر از پیشرفت علوم تجربی، رویکرد اجتماعی به ویژه با وجهه سوسیالیستی - مارکسیستی، رویکرد عقلی - فلسفی متأثر از جریان فلسفی غرب و رویکرد ناسیونالیستی است. در این میان جریان «التقاط» به ویژه در ایران تأثیر به سزایی در اندیشه دینی، تفسیر و مطالعات قرآنی داشته است. در این رساله با پایه گذاری ادبیات علمی در موضوع «جریان التقاط»، تعریف روشنی از «التقاط» عرضه شده؛ با اشاره به رخنه گاه های التقاط و تبیین منطق تفسیر قرآن، معیار قابل اعتمادی برای نوآوری روش مند در مطالعات تفسیری ارائه شده؛ آنگاه با تبیین بسترهای ظهور جریان ها ی مطالعات تفسیری معاصر و بررسی جریان ها ی اصلی تفسیر معاصر ایران و گونه شناسی التقاط، جریان اصلی التقاط در سه جریان: التقاط علمی ـ تجربی، التقاط انقلابی ـ مارکسیستی و التقاط فلسفی ـ لیبرالیستی دسته بندی شده و با الگوی ترکیبی خاص این رساله، به جریان شناسی دو جریان اول پرداخته شده است؛ با این هدف که با نقد و بررسی جریان التقاط و نسبت آن با نوآوری روش مند، از یک سو حربه اتهام التقاط را در برابر نوآوری روش مند، ناکارآمد و از سوی دیگر به روند شتاب آمیز مطالعات قرآنی و اشتیاق روز افزون به تفسیر قرآن، کمک کند تا محققان، قرآن پژوهان و مفسران جوان در دام «التقاط های نوین و نهان» نیفتند.